Konflikt zbrojny w Ukrainie to kolejny cios dla branży turystycznej. Co zrozumiałe stan niepewności wpłynął negatywnie na sprzedaż, wielu turystów rozważało też rezygnację z zakupionych imprez. Bardzo szybko okazało się również że rosnące ceny paliw i kursy walut mogą zrujnować kalkulacje wielu organizatorów.

Jak założyć własne biuro podróży – poradnik

W tym artykule omówimy kiedy i jak można dokonać zmiany ceny imprezy oraz jakie są konsekwencje odwołania imprez, zmian w programie i rezygnacji klientów związanych z nadzwyczajnymi okolicznościami takimi jak konflikt zbrojny.

Podwyższenie ceny

W pierwszej kolejności wskazać należy, że informacja o cenie imprezy turystycznej stanowi integralny element umowy o udział w imprezie turystycznej i nie podlegają zmianie, chyba że strony umowy postanowią inaczej, albo w przypadkach określonych w art. 45 ust. 2 lub art. 46 ust. 1 Ustawy o imprezach turystycznych. Pierwszy z powołanych artykułów odnosi się do zmiany cen, a drugi do zastrzeżonych w umowie „nieznacznych zmian” które w tej sytuacji nie będą miały zastosowania.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 Ustawy „po zawarciu umowy o udział w imprezie turystycznej podwyższenie ceny jest możliwe wyłącznie, gdy w umowie wyraźnie zastrzeżono taką możliwość oraz gdy stanowi ona, że podróżny ma prawo do obniżki ceny”

Podwyższenie cen jest możliwe wyłącznie jako bezpośredni skutek zmiany:

1) ceny przewozów pasażerskich wynikających ze zmiany kosztów paliwa lub innych źródeł zasilania;

2) wysokości podatków lub opłat od usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, nałożonych przez podmioty, które nie biorą bezpośredniego udziału w realizacji imprezy turystycznej, w tym podatków turystycznych, opłat lotniskowych lub opłaty za wejście na pokład i zejście na ląd w portach oraz na lotniskach;

3) kursów walut mających znaczenie dla danej imprezy turystycznej.

Oznacza to, że jednostronna zmiana ceny przez organizatora jest dopuszczalna tylko w przypadku wzrostu powyższych składników (w tym ceny paliw i kursy walut) i tylko jeżeli w umowie zastrzeżono taką możliwość. Ponadto cena ustalona w umowie o udział w imprezie turystycznej nie może być podwyższona w okresie 20 dni przed datą rozpoczęcia imprezy turystycznej.

Warunkiem zastosowania w umowie możliwości podwyższenia ceny jest symetryczne prawo klienta do obniżki ceny odpowiadającej obniżeniu kosztów, które nastąpiło po zawarciu umowy, a przed rozpoczęciem imprezy turystycznej.

Dodatkowo jeżeli organizator proponuje podwyższenie ceny przekraczające 8% całkowitej ceny imprezy turystycznej, to klient i tak może od umowy bezkosztowo odstąpić co oznacza że wprowadzenie zapisu o możliwości korekty ceny daje stosunkowo niewielki margines jednostronnych decyzji dla organizatora.

Fakt, że wprowadzenie takiego mechanizmu uprawnia klienta do korekty ceny w dół w przypadku gdy koszty spadły, spowodował że wielu organizatorów zrezygnowało z wprowadzania tego zapisu a zatem podpisane przez nich umowy nie mają możliwości podwyższenia ceny przez organizatora.

Rezygnacja z imprezy

Rozpoczęcie działań wojennych w Ukrainie powoduje, że wielu turystów wstrzymuje się aktualnie z zakupem imprez turystycznych, a ci którzy już to zrobili rozważają rezygnację. Warto zaznaczyć, że aktualnie z uwagi na doświadczenia epidemii koronawirusa wielu organizatorów stosuje bardzo elastyczne możliwości rezygnacji, które mają zachęcić turystów do rezerwacji imprez poprzez minimalizację ich ryzyka, niemniej w wielu przypadkach nadal będą miały zastosowanie ustawowe zasady, które omówimy poniżej.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy o imprezach turystycznych „Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem”, a zatem organizator nie może nigdy odmówić tego prawa klientowi niezależnie od przyczyny. Pozostaje natomiast otwarta kwestia jak będą przebiegały rozliczenia finansowe albowiem zgodnie z art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych:

„Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.”

Ważne jest w tym kontekście, że nie wystarczy tylko wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności w miejscu docelowym imprezy lub jego sąsiedztwie ale musi to jeszcze znacząco wpływać na realizację imprezy lub przewóz podróżnych. To bardzo istotne bowiem w odróżnieniu od pandemii koronawirusa konflikt w Ukrainie ma póki co charakter lokalny. Trudno bowiem uzasadnić w jaki sposób te okoliczności miałyby znacząco wpływać na wyjazd autokarowy do krajów zachodnich czy nawet imprezę samolotową w Egipcie. W pewnych okolicznościach możliwe jest uzasadnienie dotyczące ryzyka transportu ale będą to raczej jednostkowe przypadki. Niewątpliwie imprezy turystyczne na terenie państw będącymi stronami konfliktu zbrojonego będą wchodziły w zakres tej definicji ale już przy każdym innym przypadku konieczna jest indywidualna analiza czy zachodzą przesłanki do bezkosztowej rezygnacji.

Nie będą podstawa do bezkosztowej rezygnacji na bazie tego przepisów również wszelkie powiązania z rosyjskim kapitałem dotyczące organizatorów czy przewoźników turystycznych. Dopóki organy państwowe nie wprowadzą sankcji na konkretne podmioty polegające na zakazie prowadzenia działalności lub wykonywania konkretnych usług, nie można powoływać się w rezygnacji na tego rodzaju powiązania nawet jeżeli są one ewidentne.

Jeżeli takie warunki nie zachodzą to zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy o imprezach turystycznych: „Podróżny może zostać zobowiązany do zapłacenia odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej na rzecz organizatora turystyki.” Opłaty za odstąpienie mogą być określone w umowie, natomiast jeżeli takich w umowie nie ma to: „wysokość tej opłaty odpowiada cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Na żądanie podróżnego organizator turystyki uzasadnia wysokość opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej.”

Odwołanie imprezy turystycznej

Jeżeli organizator „nie może zrealizować umowy o udział w imprezie turystycznej z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” (art. 47 ust. 5 pkt 2 ustawy o imprezach turystycznych), może odwołać imprezę turystyczną. Takimi okolicznościami mogą być np. bezpośrednie zagrożenie, brak możliwości transportu z uwagi na zamknięcie przestrzeni lotniczej, nagły brak osób skierowanych do obsługi imprezy.

W takim przypadku organizator musi:

  • powiadomić klienta o rozwiązaniu umowy o udział w imprezie turystycznej niezwłocznie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej,
  • dokonać pełnego zwrotu podróżnemu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy

W tym przypadku zgodnie z ustawa o imprezach turystycznych ryzyko kontraktowe spoczywa w pełni na organizatorze. Klient może w każdej sytuacji oczekiwać zwrotu pełnej wpłaconej kwoty tak jak to miało miejsce w przypadku początkowego etapu epidemii koronawirusa związanego z lockdownem i zamknięciem granic.

Zmiana programu imprezy turystycznej

Jeżeli realizacja imprezy jest możliwa ale np. z uwagi na wprowadzone ograniczenia lub zagrożenia nie da się zrealizować całego programu lub trzeba zmienić rodzaj środka transportu to wprowadzenie takich zmian też będzie uprawniało turystów do bezkosztowej rezygnacji z imprezy turystycznej.

Zgodnie z art. 46 ustawy o imprezach turystycznych, jeżeli organizator turystyki przed rozpoczęciem imprezy turystycznej jest zmuszony zmienić główne właściwości usług turystycznych to podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej za zwrotem wszystkich wniesionych wpłat i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie.

Pojęcie „główne właściwości usług turystycznych” jest bardzo szerokie i wynika z treści art. 40 ust. 1 pkt 1 ustawy o imprezach turystycznych, a obejmuje między innymi miejsce pobytu, czas trwania, trasę, rodzaj środka transportu, kategorie obiektu zakwaterowania, liczbę i rodzaj posiłków, program zwiedzania

Można zatem stwierdzić, że zarówno odwołanie imprezy jak i zmiana jej głównych właściwości przez organizatora powoduje lub uprawnia klientów do pełnego zwrotu wpłat i stawia organizatora, który poniósł już koszty organizacji imprezy, w niezwykle trudnym położeniu.

autor: radca prawny Krzysztof Wilk – prawo turystyczne

Tekst opublikowany został w miesięczniku branży turystycznej Wiadomości Turystyczne.

Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie WT_logo_globus-806x1024.jpg