Tematyka dotycząca rezygnacji klientów z umów zawartych przez internet i poza lokalem przedsiębiorstwa budzi poważne wątpliwości chociażby dlatego, że uregulowana jest w różnych aktach prawnych często również w odmienny sposób. Wszyscy jako konsumenci przyzwyczajeni jesteśmy, że od umowy zawartej przez internet możemy odstąpić bez podawania przyczyny i bez żadnych kosztów w terminie 14 dni od jej zawarcia. Kupując towary w internecie otrzymujemy od razu powiadomienie o trybie i sposobie dokonania takiego bezkosztowego zwrotu. Ale czy tak jest również w przypadku usług? A jeżeli tak to czy wszystkich?
Generalna zasada
W art. 27 ustawy o prawach konsumenta ustanowiona została generalna zasada zgodnie, z którą: „Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów/…/”.
Nie ma tu zatem mowy jedynie o umowach zakupu towarów, a generalnie o umowach w tym umowach o świadczenie usług jakimi są zapewnienie zakwaterowania, transportu czy umowa o udział w imprezie turystycznej. Ustawa zawiera jednak pewne wyłączenia, które omówimy w dalszej części niemniej wcześniej konieczne jest przybliżenie zagadnienia umowy zawartej na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa.
Umowa zawarta na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa
Zgodnie z ustawowymi definicjami, do których odwołują się również inne akty prawne, w tym ustawa o imprezach turystycznych, przez:
- umowę zawartą na odległość należy rozumieć umowę zawartą z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie,
- umowę zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa należy rozumieć umowę z konsumentem zawartą: przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami, podczas pokazu zorganizowanego przez przedsiębiorcę, w którym uczestniczy zaproszona bezpośrednio lub pośrednio określona liczba konsumentów, w którego trakcie ma miejsce promocja, składanie ofert sprzedaży lub sprzedaż towarów lub usług, bez względu na to, czy został na niego zorganizowany transport.
Przyczyn wprowadzenia takich przepisów nie trzeba tłumaczyć. Uznaje się, że zawarcie umowy przez internet lub poza lokalem przedsiębiorstwa może być skutkiem nachalnej promocji, inicjatywa do zawarcia takiej umowy rzadziej wychodzi od konsumenta, a okoliczności jej zawarcia nie dają możliwości dla odpowiedniego rozważenia zasadności zakupu.
Problem jednak polega na tym, że nie do wszystkich umów można zastosować taki mechanizm albowiem czym innym jest zakup towaru, który po zwrocie może zostać ponownie sprzedany, a czym innym zakup imprezy turystycznej lub usługi hotelarskiej, których ze względu na datę zawarcia umowy, o d której następnie bezkosztowo odstąpiono, może nie udać się już zrealizować na rzecz innego klienta.
Dlatego właśnie ustawodawca przewidział wyłączenia dla pewnych typów usług.
Imprezy turystyczne i transport osób
Zgodnie z art. 3 ustawy o Prawach konsumenta przepisów ustawy nie stosuje się między innymi do umów:
- dotyczących przewozu osób
- udział w imprezie turystycznej
W przypadku imprez turystycznych w samej ustawie turystycznej w art. 47 ust. 7 zawarta została następująca regulacja:
„Konsument, który zawarł umowę o udział w imprezie turystycznej poza lokalem przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, może w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia odstąpić od niej bez podawania przyczyny i ponoszenia kosztów, chyba że negocjacje ustne, na podstawie których została zawarta umowa, były prowadzone w oparciu o wcześniejsze zamówienie złożone przez konsumenta.”
W ustawie turystycznej nie ma natomiast ani słowa o umowach zawieranych na odległość (w tym przez internet). Oznacza to, że prawo do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni dotyczy tylko umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa, a nie dotyczy umów zawartych na odległość.
Odstąpienie w ustawie turystycznej
Nie oznacza to oczywiście, że konsument nie może odstąpić od umowy zawartej przez internet, a jedynie że nie może tego zrobić bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy o imprezach turystycznych „Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem. Pozostaje natomiast otwarta kwestia jak będą przebiegały rozliczenia finansowe albowiem zgodnie z art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych:
„Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.”
Jeżeli takie warunki nie zachodzą to zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy o imprezach turystycznych „Podróżny może zostać zobowiązany do zapłacenia odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej na rzecz organizatora turystyki.”
Opłaty za odstąpienie mogą być określone w umowie, natomiast jeżeli takich w umowie nie ma to „wysokość tej opłaty odpowiada cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Na żądanie podróżnego organizator turystyki uzasadnia wysokość opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej.”
Inne usługi turystyczne
Jak wskazano powyżej, ustawy o prawach konsumenta generalnie nie stosuje się do umów o udział w imprezie turystycznej oraz umów o transport osób. Jeżeli zaś chodzi o samo uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej na odległość ustawa zawiera dalej idące wyłączenia.
Zgodnie z art. 38 ustawy:
Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów o świadczenie usług w zakresie zakwaterowania, innych niż do celów mieszkalnych, przewozu towarów, najmu samochodów, gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi, jeżeli w umowie oznaczono dzień lub okres świadczenia usługi.
Jak widać z powyższego szerokiego wyliczenia rożnego rodzaju usług, ustawodawca dostrzegł niebezpieczeństwa związane z prawem konsumenta do rezygnacji (bezkosztowej) z usług świadczonych w określonym czasie i zdecydował się wyłączyć możliwość odstąpienia od takich umów. Oznacza to, że rezygnacja z tych usług odbywa się na warunkach określonych w umowie z uprawnieniem przedsiębiorcy do obciążenia konsumenta kosztami.
autor: radca prawny Krzysztof Wilk – prawo turystyczne
Tekst opublikowany został w miesięczniku branży turystycznej Wiadomości Turystyczne.
