Powodzie występujące obecnie w południowych województwach Polski ale także w Czechach i Austrii mogą być kwalifikowane jako nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, które bez wątpienia wpływają również na realizacje zaplanowanych wcześniej imprez turystycznych.  

W tym artykule przeanalizujemy, jak z punktu widzenia prawnego wyglądają konsekwencje wystąpienia takich zjawisk.

Do przeanalizowania mamy trzy przypadki, a mianowicie:

  • gdy zjawiska powodziowe całkowicie uniemożliwiają zrealizowanie planowanej imprezy (odwołanie)
  • gdy powodzie powodują konieczność zmiany części świadczeń (np. hotel zastępczy)
  • gdy powiedzie nie wykluczają organizacji imprezy ale klient rezygnuje powołując się na tą okoliczność (zagrożenie).

Odwołanie imprezy turystycznej

Organizator może odwołać imprezę turystyczną (rozwiązać umowę o udział w imprezie turystycznej) powołując się na okoliczność, iż „nie może zrealizować umowy o udział w imprezie turystycznej z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” (art. 47 ust. 5 pkt 2 ustawy o imprezach turystycznych).

W takim przypadku organizator musi:

  • powiadomić klienta o rozwiązaniu umowy o udział w imprezie turystycznej niezwłocznie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej,
  • dokonać pełnego zwrotu podróżnemu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy.

Odwołanie imprezy z powodu zagrożenia jakim jest powódź powoduje konieczność pełnego zwrotu wpłat na rzecz klientów ale nie prowadzi do automatycznej możliwości bezkosztowej rezygnacji z usług transportowych czy hotelowych przez biuro podróży. Każdy przypadek wymaga odrębnej analizy pod względem:

  • stanu faktycznego: czy usługa może zostać wykonana np. brak możliwości zrealizowania imprezy objazdowej z uwagi na zalanie licznych terenów nie musi automatycznie uprawniać organizatora turystyki do bezkosztowej rezygnacji z miejsc w hotelu na obszarze, który nie jest dotknięty klęską żywiołową.
  • treści umowy: w umowie pomiędzy organizatorem a przewoźnikiem lub hotelem mogą znajdować się postanowienia dotyczące postępowania w przypadku wystąpienia siły wyższej i uprawnień stron na taką okoliczność,
  • prawa właściwego dla umowy: wiele umów z zagranicznymi przewoźnikami i hotelami będzie podlegało pod przepisy prawa danego kraju.

Podsumowując, gdy z uwagi na powodzie organizator odwołuje imprezę turystyczną musi dokonać pełnego zwrotu na rzecz turystów niezależnie od tego czy sam otrzyma zwrot od swoich kontrahentów.

Zmiana programu imprezy turystycznej

Jeżeli realizacja imprezy jest możliwa ale np. z uwagi na występowanie powodzi tylko lokalnie nie da się zrealizować całego programu lub trzeba zmienić rodzaj środka transportu to wprowadzenie takich zmian też będzie uprawniało turystów do bezkosztowej rezygnacji z imprezy turystycznej.

Zgodnie z art. 46 ustawy o imprezach turystycznych, jeżeli organizator turystyki przed rozpoczęciem imprezy turystycznej jest zmuszony zmienić główne właściwości usług turystycznych to podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej za zwrotem wszystkich wniesionych wpłat i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie.

Pojęcie „główne właściwości usług turystycznych” jest bardzo szerokie i wynika z treści art. 40 ust. 1 pkt 1 ustawy o imprezach turystycznych, a obejmuje:

  • miejsce pobytu, trasa i czas trwania imprezy, w tym co najmniej przybliżona data początkową i końcową oraz liczba noclegów zapewnianych w trakcie imprezy turystycznej,
  • rodzaj, klasa, kategoria lub charakter środka transportu, a także informacje dotyczące przejazdów, w szczególności czas i miejsce wyjazdów oraz postojów, a jeżeli dokładny czas nie został jeszcze określony – o przybliżonym czasie wyjazdu i powrotu,
  • położenie, rodzaj i kategoria obiektu zakwaterowania, według przepisów kraju pobytu,
  • liczba i rodzaj posiłków,
  • szczegółowy program zwiedzania, wycieczki lub inne usługi uwzględnione w cenie imprezy turystycznej,

Podsumowując, zarówno odwołanie imprezy jak i zmiana jej głównych właściwości przez organizatora powoduje lub uprawnia klientów do pełnego zwrotu wpłat i stawia organizatora, który poniósł już koszty organizacji imprezy, w niezwykle trudnym położeniu.

Rezygnacja z imprezy turystycznej

Niejednokrotnie będzie też tak, że co prawda w danym kraju występują lokalnie powodzie ale nie dotyczą one regionu, w którym planowana jest impreza turystyczna i nie zagrażają bezpośrednio jej realizacji. Klienci mogą jednak obawiać się wyjazdu niezależnie od tego gdzie konkretnie występuje zagrożenie. Mogą też odczuwać obawę związana z opuszczeniem własnego domu gdy klęska żywiołowa dotyczy regionu ich zamieszkania a nie destynacji podróży.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy o imprezach turystycznych „Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem”, a zatem organizator nie może nigdy odmówić tego prawa klientowi, nawet jeżeli nie zgadza się z oceną ryzyka podróżnego musi taką decyzję uszanować.

Pozostaje natomiast otwarta kwestia jak będą przebiegały rozliczenia finansowe albowiem zgodnie z art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych:

„Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.”

Ważne jest w tym kontekście, że nie wystarczy tylko wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności w miejscu docelowym imprezy ale musi to jeszcze znacząco wpływać na realizację imprezy lub przewóz podróżnych.

Jeżeli takie warunki nie zachodzą to zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy o imprezach turystycznych:

„Podróżny może zostać zobowiązany do zapłacenia odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej na rzecz organizatora turystyki.”

Opłaty za odstąpienie mogą być określone w umowie, natomiast jeżeli takich w umowie nie ma to:

„wysokość tej opłaty odpowiada cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Na żądanie podróżnego organizator turystyki uzasadnia wysokość opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej.”

Podsumowując, nie każda rezygnacja klienta będzie podlegała obowiązkowi pełnego zwrotu, a przy ocenie tego uprawnienia organizator powinien stosować „szerokie spojrzenie” na zagadnienie. W przypadku powodzi i pożarów winno się brać pod uwagę, że celem imprezy turystycznej jest wypoczynek, a jeżeli ma się on odbywać w sytuacji nawet potencjalnego zagrożenia, czy w środowisku zanieczyszczonym przez pożary lub powodzie, które co prawda ustały, to jeżeli sprawa trafi do sądu, może to być ocenione na korzyść klienta.

autor: radca prawny Krzysztof Wilk – prawo turystyczne

Wpisany na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w Krakowie, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych działających na rynku usług turystycznych, w szczególności organizatorów turystyki i obiektów noclegowych. W ramach działalności publicystycznej redaguje od 2012 roku dział prawny w branżowym czasopiśmie Wiadomości Turystyczne. Od maja 2024 roku członek Rady Polskiej Izby Turystyki, a od sierpnia 2024 roku Prezes Centrum Monitoringu Rynku Turystycznego.